از آن به دیر مغانم عزیز می‌دارند، که آتشی که نمیرد همیشه در دل‌ ماست

چند سالی‌ میشه که خوش شانسی به من روی  آورده و بانوی زیبای‌ چینی‌ تباری که به خانواده‌ی ما پیوسته نه تنها از شیفتگی‌ من به محصولات و مقولات خارجی‌ مربوط به غذا با خبره که با گشاده دستی‌ هر بار که به دیدن ما میاد،

چندین جور چای چینی‌ خوش طعم و بو در بسته بندیهای مجلل، ظریف، رنگارنگ و حتا بسته بندیهایی که محاله حدس بزنید داخلش چای هست برای من میاره. در این‌مدت، من کم کم خودم رو راضی‌ کرده‌ام که این جعبه‌های زیبا رو باز کرده و محتویاتش رو مصرف کنم چرا که خط تولید هم‌چنان برقرار است. در نتیجه، آشنایی مختصری با انواع بسیار بسیار گسترده‌ی چای چینی‌ کسب کرده‌ام و هم‌چنین به مرور ذایقه و علاقه‌ای، به‌خصوص نسبت به چای سبز، که در جای خود از آرامش بخش‌ترین نوشیدنی‌ها هست پرورش داده ام.

البته که ما ایرانی‌ها، به‌خصوص نسل من، چای رو فقط چای سیاه بصورت برگ دم کرده قبول داریم یا بهتره بگم دوست داریم. آداب چای دم کردن و چای خوردن هم معمولن برای ما بسیار جا افتاده و بی‌ برو برگرده. یادمه در خانواده‌ی ما میگفتند «چای باید لب‌دوز و لب‌سوز و لب‌ریز» باشه. یعنی‌ که دبش باشه، و بسیار داغ، و لب‌ریز هم که معلومه یعنی‌ استکان کاملن پر باشه. بعله، چای «واقعی‌» ایرانی‌ می‌بایست در استکان خورده بشه که رنگ زیبا و همیشه ماهوتی اون معلوم باشه، فنجون و این خارجی‌ بازی‌ها قبول نیست! چیزی رو که می‌خوام بگم اینه که من و همه‌ی کسانی‌ که من باهاشون بزرگ شدم و بیشتر ایرانی‌هایی‌ که هنوز باهاشون معاشرت دارم پیروان پر و پا قرص»چای فقط چای خودمون» هستیم. من هم بودم البته  تا این‌که با فرهنگ چای چینی‌ آشنایی پیدا کردم و همون‌طور که قبلن اشاره کردم تنوع و گستردگی چای چینی‌ سخت به دلم نشست و بی مناسبت ندیدم اندکی از یافته های اندکم رو به اشتراک بگذارم.

چای در چین، عمیقن در عادات روزانه مردم ریشه دوانده و همراه با هیزم، برنج، روغن، نمک،  سٔس سویا و سرکه، یکی از هفت ضروریات زندگی‌ به شمار می‌آید. منشا گیاه چای عصاره گیاه کاملیا در ایالت «اونان» چین است و یابنده آن حاکم چینی‌-ی به نام «شنونگ» است که ۵۰۰۰ سال پیش زندگی‌ میکرد و به عنوان پدر کشاورزی شناخته میشود. بر اساس افسانه‌ها، «شنونگ»  گیاه‌های مختلف را برای آزمایش میخورد که ببیند آیا برای انسان مفیدند یا نه. یک روز گیاهی سمی خورد و در زیر درخت چای به خوابی‌ رو به مرگ فرورفت. سپس قطرات آبی از روی برگ‌های چای در دهان او افتاد و «شنونگ»  را از راه مرگ باز گردانده متوجه خواص دارویی گیاه چای کرد.

بین ۷۰۰۰- تا ۱۰۰۰ نوع چای چینی‌ وجود دارد که می‌توان آنها را به پنج دسته متمایز تقریبی تقسیم بندی کرد: سفید، سبز، اولانگ، سیاه، تخمیر شده و فشرده شده. همه‌ی این انواع از گیاه کاملیا می‌آیند و تفاوت اون‌ها تا حدی مربوط به شرایط کاشت منطقه‌ای است. هر چند که بنا به گفته‌ی ویکیپدیا بزرگترین عاملی که موجب تفاوت بین انواع چای میشود مربوط به مرحله‌ی پس از چیدن برگ چای است. به عنوان مثال، چای سفید و سبز بلافاصله پس از چیده شدن برای جلوگیری از اکسیده شدن (که اغلب به عنوان تخمیر از آن نام برده میشود) به دلیل‌ وجود آنزیم‌های طبیعی حرارت داده می‌شوند، در حالیکه چای اولانگ پس چیده شدن تا حدی اکسیده می‌شود.

گفته شده که همه‌ی انواع چای در چین مصرف می‌شود هر چند که چای سبز از محبوبیت ویژه ای برخوردار است و به خارج از چین صادر نمی‌شود مگر به جوامع چینی‌ سخن و چینی‌ نشین. پس، از این بابت بخت با من یار بوده که دریافت کننده‌ی چای کم یاب سبز چینی تبار هستم آن هم از نوع درجه یک: شیک و ظریف و زیبا فکل و پاپیون بنفش زده و  شناسنامه در دست در جعبه‌ی آستری دار یا مخملی لمیده! اگر به شهرک چینی‌ها برای خرید چای رفته باشید حتمن بسته بندی‌های گوناگون و زیبای چای را دیده و متوجه منظور من هستید. بنظر من چای چینی‌ میتواند کاملن یک کالای لوکس باشد و در واقع تجربه- نوشیدن آن‌ هم همیشه همراد با لذت دیداری همراه است. اولین باری که چای شکوفنده چینی‌ را دیدم از زیبایی‌ آن‌‌ واقعن دچار حیرت شده بودم. برای دیدن فیلم کوتاهی‌ که از شکفتن این نوع چای تهیه کردم اینجا را کلیک کنید.

و اما چند کلامی‌ ترجمه اندر خواص و ویژگی‌های انواع چای چینی‌

چای سبز: برگ چای سبزی که در صبح چیده میشود، به هنگام عصر آماده در قوری رفتن و دم کشیدن است. حذف مرحله‌ی اکسیده کردن این چای اجازه میدهد که بیشتر رنگ طبیعی سبز تیره آن‌، و همچنین «تنین»، ویتامین سی‌، کلروفیل و مواد معدنی آن‌ حفظ شود. در نتیجه مزه‌ی چای سبز گس تر‌ از چای اولانگ و چای سیاه است.

همچنین، حذف رودن اکسیداسیون باعث میشود که مقدار کافیین چای سبز پایین باشد (تنها ۱%)، که به همین دلیل یک ماده‌ی ئیده ال برای کمک به «مدیتیشن»  به شمار می‌-آید: این چای به عنوان یک محرک خفیف عمل می‌کند بدون اینکه ایجاد بیخوابی یا اختلال اعصاب کند. چای سبز آرام بخش و مفرح است.

چای اولانگ: چای اولانگ نیمه اکسیده شده هستند، که باعث می‌شود در مقام رده بندی آن‌‌ را نیمه راه بین چای سبز و چای سیاه قرار دهند. چای اولانگ دارای غلظت و پیچیدگی‌ چای سیاه و روشنی و طراوت چای سبز است. از لحاظ سطح کافیین و اکسیداسیون نیز، چای اولنگ نیمه‌ی راه بین دو چای سیاه و سبز قرار دارد که این باعث می‌شود این چای در نزد خبرگان و چای شناسان چین و تایوان سالمترین، خوش‌طعم‌ترین و محبوب‌ترین چای شمرده شود.

چای سفید: چای سفید از همه‌ی انواع دیگر چای کم‌تر‌ پردازش شده و حاوی کمترین مقدار کافئین یعنی‌ حدود ۱۰-۱۵ میلی‌گرم در یک فنجان ۸ اونسی می‌باشد. این نوع چای عمد‌تن در ایالت «فوجین» چین پرورش داده می‌شود. چای سفید اغلب هنگامی که جوانه در برگ‌های نو محکم محصور شده برداشت می‌شود. وقتی‌ برای اولین بار چای سفید مینوشید بنظرتان کاملن بی‌مزه مینماید، مثل اینکه آب میخورید. اما پس از مدتی‌ متوجه یک تغییر جزئی در نفس و ته‌ زبانتان می‌شوید که همان مزه‌ی چای سفید است. این یک مزه‌ی نرم و شیرین است که کم کم به ته گلویتان راه می‌یابد. چای سفید دارای ظریف‌ترین عطر و طعم در بین همه‌ی انواع چای است.  

چای سیاه: چای سیاه بطور کامل اکسیده می‌شود. چای سیاه دم کشیده مایعی به رنگ قهوه ای پر رنگ تا قهوه ای مایل به قرمزبه دست میدهد و محبوب‌ترین و رایج‌ترین نوع چای در جهان غرب است. مقدار کافیین چای سیاه بین ۴۰ تا ۶۰ میلی‌گرم در یک فنجان ۸ انسی است.

در روند برداشت، پس از اینکه برگ‌ها چیده شدند به حال خود رها می‌شوند تا  پژمرده‌ شوند. سپس لوله شده و با دست یا ماشین خورد می‌شوند. این کار اکسیده شدن را فعال کرده و برگ‌ها شروع به سیاه شدن می‌کنند. نهایتن این برگ‌ها در کوره قرار داده می‌شوند تا روند اکسیداسیون متوقف شود. چای سیاه در چین، هند، و سری لانکا وجود دارد و در چین شمالی‌ و چین جنوبی به صورت دو دسته متمایز کاشت و برداشت می‌شوند.

منابع:

ویکیپدیا فارسی و انگلیسی. The Teas Pot